Bory Tucholskie

Bory Tucholskie Bory i Zabory
Południową część Kaszub porastają przepastne Bory Tucholskie, po Puszczy Białowieskiej największy ze zwartych kompleksów leśnych w kraju.

Turyści, przemierzając bory i ziemię zaborską, zajmującą zachodnie tereny puszczy, zachwyceni są uroczymi starymi miejscowościami, spokojnymi letniskami i wioskami, w których zachowały się oryginalne tradycje ludowe. Każdy pozostaje pod wrażeniem licznych w regionie imprez folklorystycznych, takich jak choćby festyn Pieczenia Chleba czy Zlot Ciemnogrodzian.

Chojnice
Nie ma na Kaszubach drugiego miasta, które mogłoby się poszczycić tyloma zabytkami i ważnymi datami w historii co 40 – tysięczne Chojnice. Długosz w swych słynnych kronikach nazwał miasto Bramą Pomorza. Dzisiejsi mieszkańcy twierdzą, że Chojnice są przede wszystkim bramą Kaszub. Tutaj wszak zaczyna się lub kończy (w zależności od tego, w którym kierunku patrzyć) ten przepiękny region.
W mieście powstał średniowieczny układ ulic wytyczonych wokół rynku. Przed wiekami Chojnice okalały mury obronne, z których zachował się zachodni i częściowo południowy odcinek. Przetrwała olbrzymia gotycka Brama Człuchowska i sześć wież po obu stronach bramy.
Budowle obronne linii zachodniej obejmuje Muzeum Historyczno – Etnograficzne.
Z południowych umocnień przetrwała Baszta Więzienna, zajmowana przez Archiwum Państwowe.
Ciekawie prezentuje się rynek, z uroczym neogotyckim ratuszem w północnej pierzei i zabytkowymi kamienicami w południowej. Za wschodnią pierzeją wznoszą się dwa kościoły. Starsza gotycka bazylika Ścięcia św. Jana Chrzciciela, a tuż obok stoi piękny barokowy kościół Zwiastowania NMP.

Jezioro Charzykowskie
Jezioro Charzykowskie (zwane także Łukomie), największe spośród 53 jezior Zaborskiego Parku Krajobrazowego, ma 9,5 km długości, 2,5 km szerokości, a jego głębokość przekracza 30 m.
W Małych Swornegaciach styka się ono z drugim, również dużym Jeziorem Karsińskim.

Dwa kilometry za Chojnicami zaczyna się popularna trasa turystyczna, wiodąca przez Charzykowy, Funkę, Bachorze do Swornegaci. W Charzykowach droga dojazdowa zamienia się w ulicę Turystyczną, przy której działa kilkadziesiąt pensjonatów, ośrodków i domów wczasowych oraz liczne kwatery.
Centrum letniska stanowi nadjeziorna promenada, a raczej szeroki plac wiodący od stanicy wodnej do portu jachtowego. Promenadę otaczają punkty gastronomiczne, są tu ogródki jordanowskie, amfiteatr pod chmurką i największe na Kaszubach (poza morskimi) strzeżone kąpielisko. O popularności wioski najlepiej świadczy fakt, że niemal w każdym konkursie na kaszubską wieś letniskową Charzykowy zdobywają pierwsze miejsce.

Brusy
Wyłożone kamiennym brukiem ulice, stylowe latarnie na budynkach, wiekowe kamieniczki z pękatymi stalowymi balkonami, niespotykane gdzie indziej szyldy sklepowe – wszystko to wywołuje wrażenie, że czas się tu zatrzymał przed wiekiem. Od kilku stuleci miejscowość ta jest uznawana za stolicę ziemi zaborskiej, czyli leżącej za „borami” (Tucholskimi).
Miasto słynie z pieczołowicie pielęgnowanej kultury ludowej, chlubi się dwoma znanymi w kraju i za granicą zespołami ludowymi oraz Teatrem Ludowym.
Brusy słyną z secesyjnej zabudowy. Warto zwiedzić potężny kościół Wszystkich Świętych, z tzw. wieżą dubeltową.
Przy ulicy Gdańskiej stoi posąg św. Rocha, patrona uratowanych od zarazy – epidemii groźnej choroby w poprzednich stuleciach.
Kolejną atrakcją jest pracownia i ekspozycja dzieł w domu i ogrodzie Józefa Chełmowskiego, znanego kaszubskiego rzeźbiarza ludowego.
Okolice Brus słyną z wyjątkowych walorów przyrodniczych oraz unikalnej flory i fauny. 65% gminy zajmują lasy i jeziora.

W pobliżu Lubni jest unikatowy rezerwat „Bór Chrobotkowy”.
Na terenie gminy utworzono jeszcze dwa inne obszary chronione – rezerwat ornitologiczny „Nawionek” oraz torfowiskowy „Bagno – Stawek”. Południowo – zachodnia część gminy wchodzi w skład Zaborskiego Parku Krajobrazowego.

Leśno
Ozdobą wioski jest niewielki, drewniany kościółek Podwyższenia Krzyża Świętego.

Rezerwat archeologiczny obejmuje pozostałości 20 kamiennych kręgów, 13 kompletnych kurhanów i 19 grobów skrzynkowych datowanych na około 500 r. p.n.e. oraz groby popielnicowe charakterystyczne dla kultury łużyckiej z końca epoki brązu (VIII – VI w. pn.e.).

Zamarte
Miłośnicy kaszubskich pejzaży i architektury sakralnej powinni wybrać się do wsi Zamarte. Szaremu wąskiemu kościołowi z XVIII w. wdzięku przydaje zdobiona pilastrami wieża z barokowym hełmem. Świątynia lśni bielą rokokowych ołtarzy, a wspaniałe XVIII wieczne freski pokrywają niemal każdy kawałek ścian.
Ozdoba wioski jest też klasycystyczny pałac, skryty w rozległym parku. Powstał w połowie XIX w. Obecnie mieści się tu Instytut Ziemniaka.

Cekcyn
Duża wieś gminna leży niemal pośrodku Borów Tucholskich, u północnego krańca rynnowego Jeziora Wielkiego Cekcyńskiego. Wioska liczy sobie ponad 700 lat.
Najprzyjemniejsze zakątki kryją się nad jeziorem. Rynnowy akwen połączony jest krótkimi przepływami z innymi jeziorami, łącznie tworzącymi długi na 9 km szlak wodny. Północny kraniec rynny obiega zaciszna promenada spacerowa, ocieniona starymi wierzbami, a prowadząca od sceny letniej (na wysokości kościoła) do dużego kąpieliska.

Ocypel
Jedna z najładniejszych miejscowości wypoczynkowych, długim łukiem otacza zachodni brzeg Jeziora Wielki Ocypel (114 ha). Jezioro upodobali sobie letnicy, bobry (mające żeremia przy mniejszej wyspie) i czaple.

Wda
Startują z niej masowe spływy Wdą. Dwa kilometry na południe od wioski leżą zabudowania Wdeckiego Młyna. Ozdobę stanowi stuletni drewniany dwór z narożnymi ryzalitami, otoczony przez potężne dęby, z których największy liczy ponad 500 lat. Nieopodal kryje się w lesie uroczyskowe jezioro Kochanka, zwane Świtezią Kociewia.